کد مطلب:48505 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » قرآن

لطفاً آياتي را كه در قرآن دربارة احترام و احسان به ديگران آمده بيان فرماييد.

قرآن مجيد همة مؤمنان را برادر يكديگر دانسته، ميفرمايد: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَة(حجرات،10) از كلمة انما حصر استفاده ميشود; يعني جز اين نيست كه مؤمنان با هم ديگر برادرند. از اين آيه، پيوند محكمي كه اسلام بين مؤمنان برقرار كرده و نيز حقوق فراواني كه مؤمنان به هم ديگر دارند و احترامي كه بايد نسبت به هم ديگر داشته باشند، به خوبي استفاده ميشود.

در آيه ديگر ميخوانيم: إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الاْ ?ًِحْسَـَن;(نحل،90) خداوند به عدل و احسان فرمان ميدهد. اين آيه عموميّت دارد و تنها دربارة مؤمنان و مسلمانان نيست; مسلمانان وظيفه دارند حتي با كفّار نيز به طور عدل و احسان رفتار كنند.

در سوره بقره پس از آن كه به عبادت و پرستش ذات الهي فرمان ميدهد، از چند طايفه نام برده ميفرمايد: وَ بِالْوَ َلِدَيْنِ إِحْسَانًا وَ ذِي الْقُرْبَيَ وَ الْيَتَـَمَيَ وَ الْمَسَـَكِينِ وَ قُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا;(بقره،83) به پدر و مادر نيكي كنيد و نيز به نزديكان و يتيمان و بينوايان نيكي كنيد، و به مردم كلام نيك گوييد.

علامه طباطبايي;، در اينباره فرمودهاند: در اين آيه، موارد احسان، از اهمّ و اقرب، به مهمّ و اَبعد، بيان شده، ابتدا دستور احسان و احترام به پدر و مادر كه اصل هستند و وجود انسان وابسته به آنهاست ميدهد، بعد به خويشان انسان كه از ديگران به انسان نزديكترند، از خويشان كه بگذريم، ايتام از همه سزاوارترند براي احسان و نيكي به آنها، به خاطر صغير بودن و از دست دادن پدر، بعد از آن بينوايان و محرومان، سپس دستور ميدهد كه با مردم به نيكي سخن گوييد و اين كنايه از حسن معاشرت با مردم است چه كافر باشند چه مؤمن.(تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 1، ص 219، نشر مؤسسه اعلمي، بيروت.)

در سوره نسأ شبيه اين آيه آمده و به احسان به چند طايفة ديگر اشاره فرموده ميفرمايد: والجارِ ذِي القُربيَ والجارِ الجُنُبِ والصّاحِبِ بِالجَنـبِ وابنِ السَّبيلِ وما مَلَكَت اَيمـَنُكُم اِنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ مَن كانَ مُختالاًفَخورا ;(نسأ،36) و احسان كنيد به همسايگان نزديك و همسايگان دور و كساني كه با انسان دوستي و محبّت دارند و كساني كه در سفر درماندهاند، و بندگان; همانا خداوند انسانهاي متكبر و فخرفروش را دوست نميدارد.

از اين آيه هم حقوقي كه همسايه بر انسان دارد، حتّي همسايگان دور كه بر اساس بعضي روايات تا چهل خانه از هر طرف همسايه محسوب ميشوند و نيز حقي كه هم سفر و هر كسي كه به نوعي با انسان در ارتباط است و حقي كه درمانده در سفر و بندگان بر انسان دارد، به خوبي استفاده ميشود و انسان وظيفه دارد به آنها احسان و محبت كند.

ذيل آيه بيان كنندة اين معنا است كه هر كس بر اثر تكبر، به ديگران احترام ننمايد، محبوب خدا نيست.

در سورة حجر آمده است: وَ اخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِين;(حجر،88) بالهاي خود را براي مؤمنان بگستر و پايين بياور. اين تعبير كنايه از تواضع و مُحبّت و ملاطفت است، همان گونه كه پرندگان زماني كه ميخواهند به جوجههاي خود اظهار محبت كنند، آنها را زير بال خود ميگيرند.(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 11، ص 132.) گرچه اين خطاب به پيامبر اكرماست، ولي ترديدي نيست كه اين حكم شامل همه مؤمنان ميباشد. مؤمن در برابر مؤمن وظيفه دارد كمال تواضع و فروتني را انجام دهد. وقتي پيامبر اكرمبا آن عظمت و مقام موظّف باشد كه در برابر مؤمنان متواضع و فروتن باشد، وظيفه پيروان او مشخص است. قران مجيد سرّ پيشرفت و گسترش دين اسلام را همين تواضع و نرمي و محبّت پيامبر6 نسبت به مردم ميداند: فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَ نفَضُّواْ مِنْ حَوْلِك;(آلعمران،159) از پرتو رحمت الهي،

در برابر آنها نرم و مهربان شدي، و اگر تندخو و سنگدل بودي، از اطراف تو پراكنده ميشدند.

قرآن مجيد يكي از صفات بندگان خاصّ خدا را، برخورد خوب همراه با حلم و بردباري آنان در برابر افراد جاهل و نادان ميداند: وَ عِبَادُ الرَّحْمَـَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَي الاْ ?َرْضِ هَوْنًا وَ إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَـَهِلُونَ قَالُواْ سَلَـَمًا ;(فرقان،63) بندگان خاصّ خدا كساني هستند كه با آرامش و بي تكبّر روي زمين راه ميروند و هنگامي كه جاهلان آنها را مورد خطاب قرار ميدهند در پاسخ آنها سلام ميگويند. البته آياتي كه در مورد احسان و محبّت به ديگران در قرآن آمده، بيش از اين است كه ما نمونهاي از آياتي كه صراحت و ظهور بيشتري در اين معنا داشت دراين جا آورديم.